Chậu Ly Sứ Men Trắng: Tuyệt Phẩm Kiêu Sa Của Làng Gốm Kim Lan, Xã Bát Tràng

Giữa lòng thủ đô Hà Nội mở rộng, nơi dòng sông Hồng đỏ nặng phù sa ngày đêm bồi đắp, làng gốm Kim Lan (nay thuộc xã Bát Tràng mới) vẫn âm thầm giữ lửa. Trong hàng ngàn sản phẩm gốm sứ đa dạng, có một tuyệt phẩm được giới mộ điệu săn đón không phải bởi sự cầu kỳ màu sắc, mà bởi vẻ đẹp của sự thuần khiết đến tột cùng: Chậu ly sứ men trắng. Đây không đơn thuần là vật dụng trồng cây, mà là bản tuyên ngôn về kỹ thuật và thẩm mỹ của những người thợ tài hoa nơi đây.

chậu ly sứ men trắng kim lan

Khởi Nguồn Của Sự Hoàn Hảo: Khi Đất Hóa Ngọc

Để tạo nên một chiếc chậu ly sứ men trắng đạt chuẩn "bạch định" (trắng hoàn toàn), hành trình bắt đầu từ những thớ đất thô mộc nhất. Không phải loại đất nào cũng có thể khoác lên mình tấm áo men trắng.

Sự Khắt Khe Trong Tuyển Chọn Nguyên Liệu

Người nghệ nhân Kim Lan phải lặn lội tìm kiếm những mỏ đất sét cao lanh (kaolin) quý giá nhất. Đất lấy về không được dùng ngay mà phải trải qua quá trình "luyện" vô cùng gian nan. Đất được ngâm trong bể, lọc đi lọc lại hàng chục lần qua hệ thống máng chảy zíc-zắc.

Mục đích của sự tỉ mỉ này là loại bỏ hoàn toàn tạp chất, đặc biệt là các oxit sắt. Chỉ một hạt sạn nhỏ bằng đầu kim hay một chút tạp chất hữu cơ còn sót lại, khi nung ở nhiệt độ 1280 độ C, chúng sẽ sủi bọt hoặc tạo thành những chấm đen li ti (gọi là lỗi "ruồi bâu"), phá hỏng hoàn toàn vẻ thánh thiện của nền men trắng. Cốt đất sau khi lọc phải mịn màng như nhung, trắng và dẻo, sẵn sàng cho công đoạn tạo hình.

Vũ Điệu Của Bàn Tay Tài Hoa Trên Dáng Ly Kiêu Hãnh

Khác với những dáng chậu truyền thống nằm bệt xuống đất, chậu dáng ly (chậu chân đôn) mang một thách thức lớn về mặt kết cấu và cân bằng trọng lực.

Kỹ Thuật Vuốt Và Tiện Tỉ Mỉ

Chiếc chậu ly gồm ba phần: chân đế vững chãi, eo thon thả và bầu chậu loe rộng như đóa hoa. Cái khó nhất của người thợ là làm sao để phần "eo" nhỏ nhắn kia có thể nâng đỡ trọn vẹn phần bầu chứa đất nặng phía trên mà không bị sập hay nứt khi nung.

Trên bàn xoay, người thợ Kim Lan không chỉ dùng lực của đôi tay mà phải dùng cả sự cảm nhận của tâm hồn. Từng đường vuốt phải dứt khoát nhưng mềm mại, đảm bảo độ dày của thành gốm đồng đều tuyệt đối. Sau khi vuốt, sản phẩm được phơi se rồi đưa vào tiện. Đây là lúc sự tỉ mỉ lên ngôi. Người thợ dùng dao tiện gọt giũa từng milimet đất thừa, làm cho bề mặt láng mịn, đường cong của dáng ly trở nên nuột nà, bay bổng. Một chiếc chậu ly hoàn hảo là khi đặt xuống mặt phẳng, nó đứng im phăng phắc, không chút chông chênh.

Chất Men Trắng Kim Lan - Tinh Hoa Của Lửa Và Bí Quyết Gia Truyền

Linh hồn của tác phẩm nằm chính ở lớp men tráng bên ngoài. Trong thế giới gốm sứ, men trắng được coi là "kẻ phán xét" công tâm và khắc nghiệt nhất.

Tại Sao Men Trắng Lại Khó Đến Vậy?

Nhiều người lầm tưởng men trắng là đơn giản. Nhưng thực tế, men màu hay hoa văn rực rỡ có thể che giấu những khiếm khuyết của cốt đất hay vết lồi lõm của kỹ thuật tạo hình. Ngược lại, men trắng phơi bày tất cả. Một vết xước nhỏ, một hạt bụi vương, hay một nét vuốt vụng về đều sẽ hiện rõ mồn một trên nền trắng. Vì thế, làm gốm men trắng đòi hỏi sự tự tin tuyệt đối vào tay nghề.

Vẻ Đẹp Của Sắc Trắng "Ngọc Ngà"

Men trắng của làng gốm Kim Lan, xã Bát Tràng không phải là màu trắng toát, lạnh lẽo và vô hồn như sứ công nghiệp. Đó là màu trắng ngà, trắng ấm, có độ sâu thẳm. Khi có ánh sáng chiếu vào, lớp men phản quang tạo cảm giác trong trẻo như ngọc.

Để có được sắc độ này, các nghệ nhân đã phải pha chế men theo bí quyết riêng, kết hợp tỉ lệ vàng giữa trường thạch, đá vôi, tro trấu và cao lanh. Lớp men được tráng lên chậu phải có độ dày vừa phải – dày quá thì bị "chảy" thành giọt ở chân đáy, mỏng quá thì bị "cháy" lộ cốt đất. Kỹ thuật tráng men (nhúng hoặc phun) đòi hỏi sự điêu luyện để lớp áo thủy tinh ấy bao phủ đều tăm tắp từ miệng xuống chân.

Hỏa Biến Và Sự Ra Đời Của Tuyệt Phẩm

Công đoạn cuối cùng và quan trọng nhất là nung đốt. Chiếc chậu ly men trắng được xếp vào lò bầu hoặc lò gas hiện đại, nung ở nhiệt độ cao từ 1250 đến 1280 độ C.

Trong lò lửa rực hồng, đất và men nóng chảy, quyện chặt vào nhau thành một khối rắn chắc vĩnh cửu. Chính ngọn lửa già đã khử hết tạp chất, giúp lớp men trắng trở nên bóng loáng, đanh chắc và không bám bẩn. Khi gõ tay vào thành chậu, âm thanh vang lên "coong coong" trong trẻo như tiếng chuông ngân – đó là tiếng của sứ đã "chín", tiếng của sự bền bỉ.

Lời Kết: Giá Trị Vượt Thời Gian Trong Không Gian Hiện Đại

Chiếc chậu ly sứ men trắng Kim Lan, xã Bát Tràng (Hà Nội) là sự kết tinh giữa truyền thống ngàn năm và hơi thở hiện đại. Với vẻ đẹp tối giản nhưng sang trọng, nó dễ dàng hòa nhập vào mọi không gian nội thất, từ những căn hộ chung cư cao cấp, biệt thự Vinhomes Ocean Park cho đến những sảnh khách sạn 5 sao.

Khi đặt vào đó một gốc Lan Hồ Điệp hay một tán cây xanh, màu trắng tinh khôi của chậu sẽ tôn vinh trọn vẹn vẻ đẹp của thiên nhiên, tạo nên một điểm nhấn nghệ thuật đầy tinh tế. Sở hữu một chiếc chậu ly men trắng Kim Lan không chỉ là sở hữu một vật dụng, mà là trân trọng mồ hôi, công sức và sự tỉ mỉ đến từng chi tiết của những người nghệ nhân tài hoa đất Hà Thành.